بررسی رویت هلال ماه شوال و اعلام روز عید فطر

موضوع رویت هلال ماه برای اعلام عید فطر و پایان ماه رمضان، هرساله جزو بحث برانگیز ترین مسائل بین مردم بوده است. گروهی از اعلام شدن عید فطر در کشوری دیگر، یک روز پیش از اعلام شدن آن در ایران متعجب اند و گروهی به دنبال طرح این سوال که، آیا واقعا باید هر آنچه مراجع تقلید در این مورد اعلام کردند را پذیرفت. در ادامه با ذکر مثال‌هایی سعی خواهیم کرد پاسخی برای اینگونه شبهات و پرسش‌ها بیابیم.

عدم لزوم تابعیت از مرجع تقلید در مسائلی که یقین به باطل بودن آن کنیم

آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی در کتاب سیره صالحان در حجیت افعال و گفتار اولیاء الهی، موضوع تقلید از مراجع در شرایط خاص را اینگونه توضیح میدهد که:« وجوب تقلید از مرجع در مسائلی است که انسان قطع به خلاف ندارد، و الاّ تقلید حرام است. فرض کنید مرجع تقلیدی حکم می کند که فردا روز آخر ماه مبارک رمضان است، درحالتی که انسان با چشم خود هلال ماه شوّال را دیده است؛ در این صورت اطاعت حرام است و باید آن روز را به عنوان روز اوّل شوّال و عید فطر گرفت.»

روایتی از علامه طهرانی و عدم توجه به نظرات دیگران در مسئله عید فطر

همچنین، موضوع دیگر اینکه یک فرد نباید بر اساس گفتار مردم و یا جو حاکم در جامعه، روزی را برای خود پایان ماه رمضان و عید فطر در نظر بگیرد. در این راستا، حکایتی از علامه طهرانی و آیت الله بروجردی در کتاب مهر فروزان نقل شده است که باهم میخوانیم:

«در همان اوان سکونت در طهران و در زمان حیات مرحوم آیة الله العظمی بروجردی ـ رحمة الله علیه ـ در یکی از سال ها، ماه شوّال بر اساس تقویم، رؤیت نگردید. مرحوم والد ـ قدّس سرّه ـ طبق مبانی شرع بنا را بر بقاء ماه مبارک رمضان گذاردند و خود نیز به مسجد برای اداء نماز عید نرفتند. در آن موقع شنیده شد که یکی از آقایان معاریف و علمای برجستۀ طهران در حضور دیگران در آن روز چیزی خورده است؛ و این امر موجب شد که تمام مساجد طهران در شرائط و موقعیّت افطار قرار گیرند. در این باره به مرحوم علاّمه طهرانی نیز مراجعه شد و از ایشان جهت اعلام دخول ماه شوّال، استجازه نمودند. ایشان به شدّت مسأله را نفی، و حکم به بقاء ماه رمضان دادند! و هرچه از اطراف برای تعدیل ایشان اقدام شد، ابداً قبول ننمودند.

از آن طرف مرحوم آیة الله العظمی بروجردی ـ رضوان الله علیه ـ که هنوز رؤیت ماه شوّال بر ایشان ثابت نشده بود و حکم به دخول ماه شوّال ننموده بودند نیز تحت فشار اطرافیان قرار گرفته و مرتّباً از طهران تلگرافِ حکمِ به دخول ماه شوّال می رسید و ایشان قبول نمی فرمودند. و این قضیّه تا حدود ساعت ٥ بعدازظهر ادامه یافت. در این وقت به آقای بروجردی اطّلاع دادند که اگر شما حکم به دخول ماه شوّال و افطار ننمایید، با توجّه به عمل آن شخصِ عالم و اشاعۀ فعل او در محافل و مساجد، دیگر آبرویی برای اسلام نمی ماند، و مرحوم آیة الله بروجردی مضطرّاً حکم به دخول ماه شوّال نمودند؛ و چون علاّمه طهرانی حکم مجتهد را نافذ و واجب الإتّباع می دانستند، ایشان نیز حکم به افطار و اقامۀ نماز عید فطر نمودند.»

اعلام عید فطر بر مبنای رویت هلال در کشوری دیگر

موضوع مهم و مورد بحث دیگر، اعلام عید فطر و پایان رمضان در برخی کشورهای اسلامی است که این باور را برای مردم ایران ایجاد میکند که آن ها نیز باید اعلام عید فطر کنند. در این مورد یکی از مهم‌ترین بحث‌های صورت گرفته میان علمای مشهور، بحث و نقد علامه سید محمد حسین طهرانی و تبادل نظر با استاد خود آیت الله خویی است که در کتابی تحت عنوان «رسالة حول مسألة رؤية الهلال‏» به زبان عربی به چاپ رسیده است.

مرحوم آیة‌اللَه خوئی برخلاف اعتقاد مشهور، معتقد به عدم لزوم اشتراک افق در میان شهرها و کشورها بوده و صرف رؤیت در یک قسمت از زمین را برای حکم به دخول ماه جدید در تمام اماکن، کافی می‌دانستند. مرحوم علامه طهرانی در طیّ مراسلات و مکاتباتی به نقد و رد این نظریۀ استاد، همراه با شواهد و قرائن محکم پرداخته و به‌روشنی به اثبات می رساند که حق با نظر مشهور است که اشتراک آفاق بین شهرها و کشورها برای دخول ماه جدید لازم و ضروری است و حکم به دخول ماه در یک شهر، موجب حکم به دخول آن در سرزمینی دیگر و دور از آنجا نخواهد بود و آنها باید طبق افق شهر یا کشور خویش، دخول ماه را مورد توجه قرار داده و طبق همان احکام شرعی خویش را برپا دارند.

 

دیدگاهتان را بنویسید